ئەی بەندینخانە

ئەی  بەندینخانە تاكەی ئەمێنی

لاوانی گەلمان  لەناو خۆت  ئەچێنی

لەشۆرشەكانی كورد  دژ بەداگیركەران و ناحەزانی كوردستان ، شان بەشانی پێشمەرگە نوسەران و ڕۆشنبیران و شاعیران و هونەرمەندان وەك ئەركێكی نیشتمانی و نەتەوەیی  لەبەرەی گەلە چەوساوەكەیاندا بوون و بەرهەمیان خولقاندووە  بە خامە و هەستی بەرزیان  ئەدەبی بەرگریان  بالاتر كرد و هونەرمەندان یش بەگەرووی كوردانەیان هونەری بەرگری  گەلی كوردییان   پتەو تر و بەجۆشتر كردووە ، لە هەموو قۆناغەكانی شۆرشی كورد هونەرمەندانی ژەنیار و دەنگبێژ و سروود بێژ لەناو تیپە مۆسیقیەكان بەوپەڕی دلسۆزیی و لەخۆبووردووییەوە بێ ووچان كاری هونەرییان تۆماركردووە.

ئەوەی لێرەدا مەبەستمە تیشكێك بخەمە سەر سروودی ( ئەی بەندیخانە )، بەڵام بەرلەوەی بچمە سەرباسەكەم لەنێو هونەری بەرگری نەتەوەكەماندا گەلێك سروود و مارش تۆماركراوون كەهەریەكەیان بۆسەردەمی خۆیی و تەنانەت ئێستاش گرنگی خۆی هەیەو  هەریەكەیان پاشخانێكی هەیە  كە پێویستە ئاماژەیان پێبدرێت و بیان كەینە دۆكۆمێنت  و سەرچاوە بۆ داهاتوو.

لەسەرەتای ساڵی ١٩٨٤کاتى دانوسانى نێوان  ڕژێم و یەکێتى نیشتمانى کوردستان ، لەڕێی تۆمارگای (پیرۆزە) لەشاری سلێمانی گوێبیستی  سروودێك بووم بەناوی ( ئەی بەندیخانە) لەگەڵ یەكەم بیستندا ئەو سروودە  لەڕوویی تێكست و میلۆدی و دەنگەوە راستەوخۆ كاریگەری لەسەر بیسەر دادەنا ، لەبەر گرنگی سروودەكە و كاردانەوەی تێكستەكە لەسەر ناخ و هەستم  لەخاوەن تۆمارگام پرسیی ئەو سروود بێژە كێیە ؟ بەداخەوە  هیچ زانیاری لەسەر نەبوو  تەنها وتی ئەوە كاسێتێكە هەمووی سروودە بەناوی ( تیپی هونەری چەوساوەكان ) بۆم هاتووە و بڵاوی دەكەمەوە.

ئەو پرسیارە بێ وەڵامە لەلا مایەوە تادوای ڕاپەڕین، زیاتر كەوتمە دوای وەرگرتنی وەڵامەكەم  تا بۆم ڕۆشن بۆوە ئەو سروود بێژە هونەرمەند ( لالۆ رەنجدەر) ی ئازیزە  و لەنزیكەوە بەخزمەتی گەیشتم ، بەپێویستم زانی كە بكەومە دووی و زانیاری زیاتر لەسەر ئەو سروودە وەدەست بهێنم و لەنزیكەوە كاكە لالۆ رەنجدەر بدوێنم و چەند پرسیارێكی ئاراستە بكەم ، بەوپەڕی لوتفەوە وەڵامی درووستی پێ بەخشیم سەبارەت بەسروودی ( ئەی بەندینخانە).

بەندینخانە ئەو شوێنە ئازار بەخشەیە كە داگیركەرانی كوردستان  بۆ كەسانی تێكۆشەرو  ئازادیخواز و شۆرشگێڕی درووست كرووە و  ژوورە تاریكەكانی بەندینخانە شوێنی ئازاردان و شەهیدكردنی سەدان لەرۆڵەكانی نەتەوەكەمانە بەدەستی جەللادە خوێنمژەكانی داگیركەر.

سروودی بەندینخانەش باس لەو ئازارە دەكات كە ڕۆڵە قارەمانەكانی گەلەكەمان لە زیندانەكانی بەعسدا بەدڕندەترین شێوە ئازار دەدران و قارەمانانە ڕووبەڕووی جەللادەكان دەبوونەوە.

ئەگەر خاوەنی تێكستی  بەندینخانە  خۆی قوربانییەكی ژوورە تاریكەكانی بەندیخانە نەبووبێت حەتمەن ئەو هەستە بەرزە شۆرشگێڕییە و هیوا بەدوارۆژی ڕۆشنی گەلەكەی نەبووبێت ناتوانرێت لەزیندانەوە  ئەو هۆنراوە بەرزە بنوسێت و ڕۆژێك بێت بەگەرووی خۆی بیچڕێت.

بۆئەو مەبەستە  لەلالۆ ڕەنجدەری سروود بێژم پرسیی دەكرێت بزانین  تێكست و ئاوازی  سروودی بەندیخانە هی كێن  و ساڵی چەند و لەكوێ تۆماركراوە ؟

لالۆڕەنجدەر : من هەروەك تاكێكی نەتەوەكەم هەمیشە خەمم لەوە دەخوارد كە بۆ دەبێت نەتەوەكەم خاوەنی ئەو هەموو جوانییە یە ، خاوەنی وڵات و ئاڵا و زمان و فەرهەنگ و كەلتووری خۆیەتی  ، بەڵام بەشمان داگیركاری و سەركوتكردن و زیندە بەچاڵكردن و لاوەكانمان لەژوورە تاریكەكانی زیندان توند دەكرێن ، بەهەرحاڵ  ساڵی ١٩٧٧ لەهەیئەی  بەعس زیندانی بووم  لەژێر ئازارو ئەشكەنجەی جەللادەكانی بەعس  شانیان شكاندم و ئازارێكی زۆرم چەشت ، بەڵام لەبەرئەوەی لەژێر ئەو هەموو فشارە دەروونی و جەستەییەدا هیچم نەدركاند و لەكۆتایی هەمان ساڵدا ئازادكرام  ، بەڵام دەبێت ئەوەش بڵێم  لەدوای شكاندنی شانم كەوتمە خەیاڵی ئەوەی  لەناخی پڕ ئازارمەوە  شتێك بۆ ئەو چواردیوارە پڕ ئازارە كەپێی دەوترێت بەندینخانە  بنووسم ، بەڵی لەزیندان ئەو هۆنراوەیەم نوسی.

دوای ئازادبوونم  لەساڵی ١٩٨٧ پەیوەندیم كرد  بەڕیزەكانی پێشمەرگەوە بەرگی پیرۆزی پێشمەرگایەتیم  پۆشیی و لەگەڵ براو هاوڕێ پێشمەرگەكانم  بەردەوام لە جەولەدا بووین لەناوچە ئازادكراوەكان  و بەردەوام بەدەم ڕێوە  سروودە  نەتەوەیی و شۆرشگێرییەكانم دەووت بەگشتی و بەتایبەتی سروودی  ئەی بەندینخانە.

لەساڵی ١٩٨٢ لەگوندی بالیسان  بۆیەكەم جار لەگەڵ ( تیپی هونەری چەوساوەكان ) كە تیپێكی هونەری بەرگری گەڕۆك بووین  ، لەوێ تۆمارم كرد،   واتە هۆنراوەی  ( ئەی بەندیخانە  ) هۆنراوەی  منەو  دەبێت ئەو ڕاستیەش بڵیم  كە دوو كۆپلەی سروودەكە  ( شەهید شەماڵی باخ ) بۆی زیادكرد ئەویش دەرەئەنجامی ئەو زامە پر سوێیە  بەو ڕووحە پر ئازارەوە   كە ( دكتۆر ڕێبازی  ) برای  بەدیل گیراو  لەقەسابخانەكەی موسڵ لەسێدارە درا ، شەهیدكردنی براكەی ببوە هەوێنی ئەو دوو كۆپلەیە  ، دووبارە لەساڵی ١٩٨٣ لەگەڵ هەمان تیپی مۆسیقی  لەگوندی ( گۆپ تەپە)  دەشتی كەركوك  تۆمارمان كردەوە و بەباشیی بڵاوكرایەوە.

سەبارەت بە میلۆدییەكەی  دەبێت ئەوەش بڵیم  كە من سوودم  لە گۆرانیەكی هونەرمەندی خۆشەویست  كاكە ( حەسەن گەرمیانی ) وەرگرت گۆرانیەك بەناوی ( زەردەی دەم كەل ) و هەندێك دەستكاریم كرد  وەئاوازی ئەو گۆرانیە هی هونەرمەندی ژەنیاری گەورە  مامۆستا ( خالید سەركارە ).

دوای ئەوەی  كە لە زاری هونەرمەند لالۆ ڕەنجدەرەوە  ناوی مامۆستا خالید سەركارم بیست  ، ڕاستەوخۆ پێوەندیم پێوەكرد سەبارەت بەو ئاوازە  و بەڕێزییان فەرمووی  ، بەڵێ ئەوە ئاوازی منە و لەساڵی ١٩٧٣ لەسەر هۆنراوەی ( زەردەی دەم كەل ) دامنا و دەبێ ئەوەش بۆئێوە ڕوون بكەمەوە ئەو هۆنراوەیە ، هۆنراوەی  بەڕێز ( فەتاح كەریم ) ە  ناسراو بە ( كاوە ) ئەندامی تیپی نواندنی سلێمانی بوو ، دواتر هونەرمەندی خۆشەویست كاكە حەسەن گەرمیانی  زۆر بەجوانی خوێندی و بووە جێی سەرنج و ڕەزامەندی گوێگرانی دەنگی كاك حەسەن گەرمیانی و تیپی مۆسیقای سلێمانی.

 پرسیارم ئاراستەی هونەرمەند لالۆ ڕەنجدەر كردەوە و وتم ئێوە بەدەنگە پر جۆشەكەتان ئەو سروودەو چەندین بەرهەمی سروودی ترتان لەگەڵ ئەو تیپە مۆسیقیە تۆماركرد ، ئایا ناوی هونەرمەندە ژەنیارەكانت لەیاد ماوە  پێم باشە  خوێنەران لەلایان رۆشن بێت ئەو دەست و پەنجە زێرینانە بەو هەستە نیشتمانی و كوردانەوە لەناوچە ئازادكراوەكان هاوكارتان بوون بزانێن كێن  ؟

من لێرە جارێكی تر سپاس و ستایش و ڕێزم بۆ هەموو ئەو هونەرمەندە ژەنیارە خۆشەویستانە لەو ڕۆژگارە سەختەدا هەموو كات هاوكارمان بوون  دەست و پەنجەو هەستی بەرزی هونەری ئەوان بوون  كەئێمەیان زیاتر هان ئەدا بەردەوام بین  و كاری نوێ بخوڵقێنین ، هەروەها سپاس و حورمەت بۆ هەموو ئەو ئازیزانەی هاوكارمان بوون  ، ئەوەی لەیادم مابێت   ئەو هونەرمەندە خۆشەویستانە لەگەڵماندا كاری هونەرییان دەكرد وەبەتایبەت لەسروودی بەندینخانەدا.

 ( مامۆستا مەجید خۆشناو  ژەنیاری كەمان بوو  ، مامۆستا قەمبەر  ژەنیاری كەمان  ، سیار بامەڕنی  ژەنیاری گیتار ، مامۆستا محەمەد  ژەنیاری گیتار خەڵكی  شارۆچكەی دوكان بوو  وەهەروەها هەندێك ژەنیاری خۆشەویست و بەتوانا كەبەنهێنی لەشاری سلێمانی یەوە  هاتبوون  بۆئەو كاتە نەیاندەویست  ناویان ئاشكرا بكرێت ) وە ئەوەی لەیادما ماوە   لەو سروودەو  سروودەكانی تردا كۆرسمان لەگەڵدا بوو  ( شەهید سەردار و شەهید كامەران و چەندپێشمەرگەیەكی ) تربوون ، بەداوای لێبوردنەوە كەناتوانم ناوی هەموویان بهێنم چونكە تەمەن هەڵكشاوە و  لەیادم نەماون  دەبێت بەگەورەیی خۆیان بمبەخشن.

نزیكەی ٤٢ ساڵ بەرلەئێستا ئەو هۆنراوەیە لەزیندانی بەعسدا نوسراوە ، لەوپەڕی وورە بەرزی  و هیوا بەخۆبوون و دڵنیابوون لە هەڵهاتنی خۆری ئازادی بەو گەشبینییەوە شاعیر دەنگ هەڵببڕێ و بڵێ  :

بێشك بزانە ئەی بەندینخانە

ئەتكەین بەجێگەی گوڵ و ڕەیحانە 

لەدوای ڕاپەڕینەوە   ئەو شوێنانەی پێش ڕاپەڕین جێی ئازار و ئەشكەنجەدان و شەهیدكردنی ڕؤڵە چاونەترس و قارەمانەكانی ئەم گەلە بوون  وەك  ( حامیەی سلێمانی  ، ئەمنە سورەكە  و سجنی گەورەی سلێمانی ( پاركی دایك )  و شوێنی ئێستای پاركی شەهید سامی عەبدولڕەحمان  و بێگومان لەشاری دهۆكیش) بەداخەوە  یەك كۆپلە  لەو سروودە وەك تابلۆیەك دانەنراوە  تا نەوەی نوێ بزانن كەڕؤژگارێك بوو ئەم شوێنانە جێی ئازاردان و ئەشكەنجەدان بووە   و ئێستا لەسایەی خوێنی پیرۆزی شەهیدان و ڕاپەڕینی  قارەمانانەی  گەلەكەمان بۆ تە شوێنی پشوودان  و ئارامكەرەوەی ڕووحی ئینسانەكان، لالۆی هونەرمەندیش  هاوڕای بۆچوونەكەی من بوو  ووتی :

كاتێك ئەو هۆنراوەیەم نوسیی لەو شوێنانەی تۆ ئاماژەت پێدان  ڕۆژانە گەنج و لاوی كورد لەلایەن جەللادەكانی بەعسەوە ئازار و ئەشكەنجە دەدران وشەهید دەكران وە خۆشم یەكێكم لەو قوربانیانە و لە زینداندا ئەو بیرۆكەی نوسینی هۆنراوەیەم لەلادروست بوو  ، كەچی بەداخەوە تا ئێستا  لەهیچ شوێنێك لەو باخ و پاركانە تەنها یەك دێڕی ئەو هۆنراوەیەی من بەرچاو ناكەوێ  ، هەركات بیری لێدەكەمەوە هەست بە ناهەقییەكی زۆر دەكەم كەبەرامبەرم دەكرێت  وە دڵنیاش بن بێدەنگییەكەم  تەنها بۆئەو ڕەوشتە بەرزەی  كوردو كوردستان پەروەریەم دەگەڕیتەوە.

تا داگیر كەرانی كوردستان بوونیان هەبێت و تا زیندان و بەندینخانەكانی داگیرە خوێنمژ و دژە مرۆڤەكانی كوردستان لێوڕیژبن لە مرۆڤی ئازادیخواز و شۆڕشگێڕی كورد ،  سروودی ئەی ڕەقیب و سەرجەم سروودەكانی تر بەگشتی و سروودی بەندیخانە بەتایبەتی هەردەمێنن و بەردەوام لەگەرووی  هونەرمەندانی سروود بێژ و گەنج و لاوی كورد بەكوڕو كچەوە  بەدەنگی بەرزی میللەتێكی مافخوراو  هەردەوترێتەوە و دەدرێت بەگوێی ناحەزان و داگیركەرانی كوردستان .

 

تێكستی سروودی ئەی بەندینخانە 

ئەی بەندینخانە تاكەی ئەمێنی

لاوانی  گەلمان لەناوخۆت ئەچێنی

وابووی بەژووری قوڵ و تەنگ نەفەس

لەبۆ میللەتی هەژارو بێ كەس

دیوارەكانت هە وەك پۆلایە

ژوورەكەت تاریك  وا بێ چرایە 

لێدانی  قامچی نانی شەومانە

پەتی سێدارە لەگەردنمانە

ئێش و ئازاری  برینداری بەند

هەڵئەگیرسێنێ ڕاپەرین و جەنگ

ڕاپەڕینێكی شۆرشگێڕانە

بۆنەهێشتنی ئەو فاشستانە

بێ شك بزانە ئەی بەندیخانە

ئەتكەین  بەجێگەی گوڵ و ڕەیحانە

تێك ئەدەین دەرگا و دیوارەكانت 

پەت ئەخەینە مل جەللادەكانت

٩/٤/٢٠١٩  ساڵیادى  ڕووخانى دەسەڵاتى بەعسى فاشیست